Международное объединение содействия развитию абазино-абхазского этноса «Алашара»

ЧIахI зму апхъагылагIв

Признанный лидер


УахьчIва йбергьльу апхьахьа, ахIаракьатчпагIв, абзихагIв Эгьзакь Мусса йысквш 55 йыртлапIитI.

Ари атшын Мусса ХIабальа йпа ауагIа пIатIу зквырцIауа апхъагылагIвта дапылитI. Ауи Адуней апсуа-абаза конгресс ЙхIаракIу асовет даунашвачпагIвпI, абаза жвлара адкIылараква рассоциация «Апсадгьыл» ауысхарта дахъадапI, Абаза-апсуа уагIа ртшауацIыхра ацхърагIара знархару адуней адкIылара «Алашара» дапрезидентпI. Ауаса йхъаду ауи ъанатIата йынкъвигауа гьракIвым, уыста йырхъйауа, ауагIа хвыта йыквырцIауа акIвпI. Адуней абазата, апсыуата йыкву зымгIвагьи ауат ззадкIылуаш, апхъала йрымаз амч ззгIащаквыргылхуаш, рапхъа йгылта ауи амгIвала йыззырцуш гIвычIвгIвыста акIвпI Эгьзакь Мусса дшырбауа. 

Эгьзакь Мусса асквш 1964 август а 13 атшын Гвымлокт апны дйытI. Данхвыцыз йгIашIарышвта абаза бызшва апшдзари ауагIахъа культура абайари йылайкIуа дгIадзынгылтI. Ауи ауысла йгIайайбжьун, ддыргвышхвун йаба ХIабальа йгьи йан ЧвзыкIьаргIа ртпхIа ФатIимат ранчва, рабачва. Ауат ахвыцква турых, хабар щарда рархIвуан, ъадаб-намыс рымата йшгIадзынгылуаш йазырбжьун.

Дара андучва, абадучвагьи ацIасква рынкъвгарала асабиква рыхъазла йшвапха пшдзан, йалкIгIата Мусса йабаду Эгьзакь ГIазиз. Мусса данхвыцыз ауи къарута, хъацIарата, мчхъарата, гвапара дута йгIайырбуз джьайщун.  

«ХIабаду сквшы 97 ницIытI, ауи агIангьи чва йхуан, – йгIайгвалашвахитI Мусса ХIабальа йпа. – ЙанакIвызлакIгьи йджьып хъгIара тата дныкъвун, аурам апны йгIайынйауа асабиква йритуанта йыргвыргъьун».

Муссагьи йабаду ГIазиз йапшта дымчхъахарныс йтахъын, ауи ахIатырла аспорт тшадикIылтI. Ауи азаман Гвымлокт апны спорт апхьартагьи секциягьи гьаъамызтI, ауи ахIатырла амальта йрауазла йхъвмаруан, йалкIгIата топ йасуан. Ауаса кIьадыгвипхьадза апынгьи турник гыланта ачкIвынчва ауаъа тшхъаргылуа, тшаквырцIауа тшырбжьун, рыцIа йбаргвыта йырпхьадзуз – «амара апшта» ахъынхIвра – зылшузгьи гIарылцIуан. 

Акыт апны йапхъахауата боксёркI дангIанша ачкIвын ауи тшйыдикIылтI – щымтала дйыцнагIвгIагIвуан, акшаща тшазибжьун. Ленсовет зхьзу Ленинград акъральыгIва технология институт даныцIал асхъангьи бокс тшазибжьун. Ауаса ласыла Мусса хвитра абакIра дхънаххын ауи аспорт квпшыра хъатайкIытI. МызквакI руацIала Ленинград йхIаракIу апхьартаква рквтала дчемпионхатI, уадыргIвана рыцIа йпхатшу анкъвакъвраква рпынгьи айгIайра гIатигатI, ауасамцара аспорт амастерра хьзы гIайквнадыргатI. Абзазара апны аспорт швабыж йгIайыхъватI: йхъагвы аквыта, мурадта йпахь йыргылуа дзазынадзауата йхIаль арыбагъьатI.  

Эгьзакь Мусса йбзазара амурад хъада данчкIвыныз йщаквйыргылтI. ЙахщахIба зны араса дгIайцIгIатI: «Уандухара йумгIанхарныс утахъыйа?» – хIва. АчкIвын йджьауап угвы азгIвушта йгьаъамызтI: «Сара ахча щарда гIасынхата ауагIа сырцхърагIарныс стахъыпI». Данстудентха агIан ари ймурад рыцIагьи тшауацIнахуа йалагатI.

«Сара сцришта сачвыхъарата акъала ду апны санапхьуз йсчIву, йсцрийу, суагIахъара йауу закI шсыгхауа сыласхIвун – йанамуыхырагьи абаза ашваква зну кассетакI саздзыргIвныс стахъын. Ауаса ауи агIан ауи апш кассета гьаъамызтI», – йгIайгвалашвахитI Мусса ХIабальа йпа йчкIвынхъа асквшква. УадыргIвана йгIацицIахитI: «МачI-мачIымцара йгIасгвынгIвытI сбзазара ззалху суагIахъа гIащаквхара ахъазла йсылшауа зымгIва счпара шатахъу, хIсабикви ауат ргIарикви ныжьхта йгIадзынгылуа хIабанпараква зымгIвагьи рхъагвы аквыта, йгIазлыцIыз дырдыруата, ауатла рхъа духауата йшбзазуш апшта».  

Аинститут дангIалга амщтахь Эгьзакь Мусса Ленинград апны химия лаборатория мачви аъамапсымакви рзавод апны механикала йадгалу анхараква рцех аунашвачпагIв дитарагылыгIвта йынхара джвыквицIатI. Асквш 1989 ноябрь агIан Эгьзакь Мусса ачIвыцакви асиллаткви рхимия технология акафедра аспирантура дыцIалтI, асквш 1992 агIан ауи дгIалгатI, уадыргIвана Санкт-Петербург апны йхъгIву акционер жвлара «Техноинтеллект» агенерал директор дитарагылыгIвта ддыргылтI. 

Асквш 1998 агIаталымта Эгьзакь Мусса ахIаракьатчпара хъатайкIырныс гвы йчпатI. Ауи хъахIара гIазлырхуа йатдымрыпауа ахъатачIвыра йапщылата адевелопер компания йхътIу акционер жвлара «Соломон» гIанйыршатI. Асквш 2006 агIан Санкт-Петербург Энгельс йурам апны йкомпания хвгIахвтырта-ларпшырта адкIылара «Гранд Каньон» гIахънатIытI.

«Агъвасырта апны ари ауыхвара ангIаджвыквсцIа заджвгьи йгьхъайымцIузтI сквшквакI руацIала араъа ауи апш комплекс гIаншушта, – йгIайгвалашвахитI Мусса ХIабальа йпа. – Ауи «Гранд Каньон» – хIва ахьсцIатI. Ауи апхъала Америка саъан, Колорадо дзыгIв апсыхIва апны санйатI ауи ахьыз. Ауи зджьакIквата хIкыт ъачIву Гвым апсыхIва гIаснаргвалашвахтI», – йхIвитI ахIаракьатчпагIв акомплекс араса йзахьицIаз гIахIгвынйыргIвуата. Асквш 2016 агIан йатдымрыпауа ахъатачIвыра йазынарху Йжвабахуз адуней инвестиция форум PROESTATE-2016 апны «Гранд Каньон» «ХвгIахвтра нархара зму йатдымрыпауа ахъатачIвыра» номинацияла ажвасквша руацIа йагъьыз уыхварата ахьыз гIархIватI. УахьчIвала акомпания «Соломон» аунашва йацIу хъахIара гIазгуа ахъатачIвыра квадрат метр зыкь 200 гIацIанакIитI.

ДанчкIвыныз йгвы йштаз апшта Эгьзакь Мусса йгIайхъахIауа йауата ахча щарда ауагIа даларцхърагIитI. Ауи Апсны арайонква зымгIва рпынгьи хвитра абакIрала апхьартаква ргIаныршара ахча азауищттI, Къарча-Черкес апны абаза ашва ршIыйара зыргвышхвауа йгIащтIызхыз апроект «Абаза – асквш ашва» гIаджвыквицIатI. Ауи абаза бызшва агIахчарагьи йацхърагIатI, йшпакIву ухIварыквын йъакIвызлакIгьи ашваква рбжьы ангауа ауат злархIвауа уцри бызшва улымхIа йтыгIвгIвитI, йгьухъаштылуам.

Асквш 2011 агIан Эгьзакь Мусса Санкт-Петербург апны ажвлара адкIылара «Алашара» гIанйыршатI, асквш 2013 агIан Къарча-Черкес апны ауи йаланакIуата йкIьыду ахъвшара гIахъитIытI. Черкесск апны «Алашара» ауысхарта ангIахъыртIуаз Эгьзакь Мусса араса йцIгIатI: «Абазаква жвлара адкIыларата йрыму йгьзакIым-йгьыгIвбам, «Алашара» ауат йызларапшмызлуш ачIвыйа?» – хIва. Абар йджьауапхаз: «ХIара хIынхара йащтацауата йадыгIгалуаштI. ХIмурадква лыхIхуаштI, ауат хIырзынадзара ахъазла йгIагылуа ахачIвква хIрыдынхалуаштI. Ауаса акIвымкIва датшата дахIвра гьузыгIатгушым».

«Йсыцынхауа агвыпи сари хIэтнос агIахчари атшауацIнарыхри знархару апрограмма йауацIыхта, жвасквша гIацIанакIуата йлыхIхтI. Ауи апроект абзазара йсзаламыжьуазтын апхъахьыла тынчымгIва шсмаухуаш тшазыздыритI…» – йхIвитI Эгьзакь Мусса йгвтара гIахъитIуата.

Ауи мурадта йыргылыз дшазынадзуш кьангьаш гьазгIайгуам. Йхъагвы аквыпI йгьи йуагIахъа багъьата йрызхъайцIитI. 

«Сара суагIахъи сцришти рыхъазла, Россия ахъазла, Апсны ахъазла сабап злу йгьи магIны зму уыс щарда рырхъйара сахадзарныс стахъыпI. ЙстахъыпI йгIайуа абанпараква апхъала йшчIвырхъуш апшта щата багъьа рзыщтIасцIарныс, – йхIвитI Мусса ХIабальа йпа. – УуагIахъи уыжвлари сабапта йырзухауа акIвпI адуней апны тынхата йуызгIаныжьуаш…»

 

Авидео. Ашвъаква йгIархъыху афильм «Агвышхвара агIалцIырта»: